KoningswaalTramdepot Druten

Vierassige open personenrijtuigen NmTM 4 – 5

Fabrikant: Falcon
Bron: Tijdschrift De Locomotief van 06-11-1889. Geraadpleegd op Delpher op 09-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSPOM01:003128006:00001
De NmTM 4 - 5, zoals ze bij de M&W hebben dienst gedaan. Tekening: A. Dijkers.

De Nijmeegse Tramweg Maatschappij (NmTM) breidde in 1891 haar wagenpark onder andere uit met de open rijtuigen 4 en 5 (Falcon, UK) in verband met de opening van de lijn ‘bovenover’ naar Berg en Dal. De constructie van deze geheel open rijtuigen werd in de praktijk niet voldoende stijf bevonden en de NmTM verstevigde de rijtuigen in 1892 door een tweede spaninrichting aan te brengen en door de compartimenten boven de draaistellen dicht te maken. De rijtuigen kregen er een wel heel bijzonder uiterlijk door. In 1904 werden de deuren in de kopwanden aangebracht.

Na 1913 kreeg de Stoomtram Maas & Waal N.V. (M&W) de wagens in beheer en na de opheffing van de stoomtramdienst Nijmegen – Neerbosch werden de rijtuigen ook op de lijn naar Wamel ingezet, met name in de extra trams ter gelegenheid van de bedevaart naar Kevelaer, die twee maal per jaar werd gehouden. De rijtuigen zijn na de opheffing in 1934 gesloopt. (Check voor meer details over de geschiedenis van de NmTM en de M&W de website Gemeente Tram Nijmegen).

Eén van de zeldzame foto's van de NmTM 4 of 5, gebruikt voor een groepsfoto in de deuropening van de rijtuigloods op het tramdepot Druten. (Fotograaf onbekend)
Stand 25-07-2010

Tijdens de vakantie in Frankrijk had clublid Rob voor alle zekerheid de ‘knutseldoos’ maar meegenomen, mocht het slecht weer zijn. Het weer was fantastisch, maar Rob had er zin in…

De basis voor de NmTM 4 is gelegd. Er zijn weinig details van deze rijtuigen bekend, maar met behulp van de bovenstaande foto is de constructie toch redelijk te beredeneren.
De banken zijn aangebracht. Voor het snijden en lijmen van 84 (!!) stoelpoten zijn malletjes gemaakt.
Door het witte styreen misschien niet helemaal goed te zien, maar de banken hebben rugleuningen en de gebogen randen boven de instapopeningen zijn aangebracht. Er moeten nog drie dakspanten boven het open gedeelte worden gelijmd en dan kan de zaak in de primer gezet worden, maar soms is zelfs een vakantie van drie weken net iets te kort...
Stand 26-07-2010

Vlak voor het einde van de vakantie van Rob, heeft hij toch nog de even de ontbrekende dakspanten gemaakt, bevestigd en de kap in de primer gezet.

Nu kan de grote zoektocht beginnen: hoe was het kleurenschema van deze rijtuigen?
Voorlopig houdt Rob het op de volgende kleuren:

  • Staande spijlen, dwarsverstevigingen aan de dichte wanden, spaninrichtingen, draaistellen: metaalzwart,
  • Frame, treeplanken, vloer, gebogen beplating boven de poorten: lichtgrijs,
  • Banken, rugleuningen: middelgrijs,
  • Dak: donkergrijs,
  • Houten kopwanden en houten beplating van de dichte wanden: bruin.

Maar alle tips over deze rijtuigen blijven welkom !!

Zijaanzicht, rijtuig in de primer gespoten.
Bovenaanzicht, rijtuig in de primer gespoten.
Stand 28-03-2011

De draaistellen zijn gereed. Er was bijzonder weinig van bekend; alleen een summiere tekening in het boek van A. Dijkers. Tijdens een bezoek aan het eiland Man in 1998 reed tijdens een tramfestijn (heel uitzonderlijk) trailer 59, de ‘special saloon’, of ‘Royal trailer’. Bij het terugkijken van de video’s bleken de draaistellen van deze wagen, zogenaamde ‘plate frame boogies’ van G.F. Milnes & Co, te lijken op de tekening van Dijkers. Deze eenvoudige draaistellen uit 1900 konden bij de bouw wat houvast bieden.

Als wielstellen zijn LIMA H0 assen van de GT6 trams gebruikt. Deze hadden de juiste diameter en komen uit Waelstede trams, die op H0m zijn omgespoord.
Een proefopstelling achter de lok. De open ex-NmTM rijtuigen waren in werkelijkheid ook veel lager dan het overige materieel. Ook de draaistellen aan de wagenuiteinden doen vreemd aan. Tussen de draaistellen komen nog treeplanken en twee spaninrichtingen.
Stand 22-09-2016

Het Falcon rijtuig is (vrijwel) gereed. Alleen de spaninrichting (de trekstangen onder het rijtuig om doorzakken te voorkomen) zijn nog niet aangebracht.

Dat laten we voorlopig maar even zo, omdat er de komende tijd nogal wat activiteiten voor de stoomtram in het verschiet liggen.

De kleurstelling van dit rijtuig is puur giswerk. Vergelijkbare rijtuigen, zoals bij de Manx Electric Railway op het eiland Man, zijn in de loop der jaren al vaker van kleur verschoten, dan een kameleon in de bloei van zijn leven en zijn daarmee dus geen goed voorbeeld. Uit de enige (zwartwit) foto van dit rijtuig (bovenaan deze pagina) blijken er, gezien het contrast tussen de verschillende grijstinten, geen grote kleurverschillen te bestaan, zodat voor het volgende kleurenschema gekozen is: de houten delen zijn glanzend bruin (Humbrol) geschilderd, de vloer van het rijtuig is Sky Grey gebleven, de banken, rugleuningen en treeplanken zijn Neutral Grey en al het ijzerwerk is Dark Grey geworden (Tamya).
Het Falcon rijtuig NmTM 4 achter NmTM lok 5. Hoewel niet met zekerheid bekend is, of deze combinatie ooit bij de Stoomtram Maas en Waal is voorgekomen, vormt het wel een originele combinatie van de NmTM, zoals deze tussen Nijmegen en Beek, of Nijmegen en Berg en Dal gereden heeft. Het verschil in hoogte tussen lok en rijtuig blijft opvallend, maar is wel origineel.